زندگی سالم
رژیم غذایی
داشتن یک سبک زندگی سالم - تغذیه مناسب، ورزش کافی، و به حداقل رساندن عادات بد - برای همه مفید است. و وقتی به IBD مبتلا باشید داشتن یک سبک زندگی سالم می تواند به مدیریت علائم بیماری و سلامتی در شما کمک کند.
افراد مبتلا به IBD غالباً موارد زیر را دارند :
- کم اشتهایی: در نتیجه احساس ناخوشایند، درد و تهوع و اسهال
- کاهش وزن: در اثر اسهال و اشتهای کم
- ضعف جذب مایعات، مواد مغذی، و الکترولیت ها (نمک ها) در اثر التهاب در روده کوچک و/یا روده بزرگ
- عود و تشدید بیماری ناشی از رژیم غذایی (در برخی افراد)
داشتن یک رژیم غذایی متعادل می تواند از کمبود مواد مغذی بویژه در بیماران مبتلا به بیماری کرون پیشگیری کند.
رژیم غذایی عامل IBD نیست اما غذاهای خاصی می توانند باعث تحریک بیماری یا بدتر شدن علائم شوند. این محرک ها از فردی به فرد دیگر می تواند کاملاً متفاوت باشد و یک نوع غذا یا نوشیدنی خاصی نمی توان نام برد که مشترکاٌ در همه افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو یا کرون باعث تشدید علائم شود.
هرچند یک رژیم غذایی جادویی وجود ندارد که برای همه مبتلایان به IBD سودمند باشد اما یک رژیم غذایی سالم عموماً در مدیریت IBD و کاهش عود بیماری به شما کمک می کند.
در یک رژیم غذایی سالم بیشتر مواد غذایی که در رژیم خود نگه می دارید اهمیت دارند تا آنهایی که حذف می کنید. اگر برخی غذاها را کنار گذاشته و هیچ تغییر محسوسی در علائم خود مشاهده نکردید می توانید آنها را به رژیم غذایی خود بازگردانید.
برای اینکه مشخص شود چه غذاهایی باعث عود علائم می شوند باید یک دفترچه یادداشت غذایی تهیه کنید. این کار به شما کمک می کند ارتباط نوع رژیم غذایی خود با علائم بیماری را کشف کنید.
به طور کلی، درصورت ابتلا به کولیت اولسراتیو یا کرون باید:
- به طور منظم وعده های کوچکتر مصرف کنید. خوراک روزانه را به 6-5 وعده کوچکتر تقسیم کرده و هر 3-2 ساعت یکبار مصرف کنید. این کار بهتر از خوردن وعده های حجیم و به دفعات کم می باشد. وعده های کوچکتر به کاهش فشار وارده بر دستگاه گوارش کمک کرده و غذا بهتر هضم می شود.
- مصرف چربی را کم کنید. چربی می تواند باعث افزایش حرکت روده و دل درد شود. کاهش مصرف روغن، کره، چربی های جامد و کره های گیاهی، خامه و همینطور دسر و بیسکوییت های مغزدار می تواند به کاهش دریافت چربی کمک کند.
- مصرف قندهای ساده را کم کنید. این مواد در عسل، دسر، کیک، و آب میوه های کنسانتره یافت می شوند. آنها احتمالاً باعث ایجاد اسهال و یا افزایش آن می شوند.
- خوردن شیر و فراورده های لبنی را کاهش داده یا قطع کنید. شیر و فراورده های لبنی (شیر، خامه، و پنیر فراوری شده، ماست کم چرب یا پر چرب) می توانند علائم IBD را بدتر کنند. در زمان عود علائم باید از آنها پرهیز کرد و سپس طبق تحمل خودتان تدریجاً آنها را در رژیم غذایی اضافه کنید.
- از خوردن غذاهای کنسروی و محصولات نیمه آماده پرهیز کنید.
- از خوردن غذاهای معطر و پر ادویه پرهیز کنید
- از مصرف شیرین کننده های مصنوعی پرهیز کنید - بویژه سوربیتول - زیرا می تواند باعث ایجاد اسهال و یا افزایش آن شود.
- از خوردن آجیل و مغزها پرهیز کنید
- از خوردن غذاهای چرب و سرخ کردنی که باعث تولید گاز و اسهال می شوند پرهیز کنید
- خوردن غذاهای پر فیبر مانند میوه ها و سبزیجات تازه و غلات خالص را محدود کنید زیرا اینها می توانند باعث بدترشدن علائم شوند (بویژه در زمان التهاب روده). در دوره عود بیماری باید از خوردن ذرت بوداده و همینطور برشتوک، حبوبات، سبزیجات، و میوه های پرفیبر (بویژه کلم، کلم دلمه ای، مرکبات، انواع آلو، انگور و زردآلو پرهیز کنید). میوه ها و سبزیجات باید پوست کنده، بدون دانه، و گرما دیده باشند (مثلاً سیب پخته مناسب است)
- میوه های پرفیبر را قبل از خوردن بپزید: بجای حذف این غذاهای ضروری از رژیم خود میوه ها و سبزیجات را کاملاً پخته و از خام خوردن آنها اجتناب کنید.
- از غذاهایی که باعث نفخ معده می شوند از قبیل لوبیا، کلم، کلم بروکلی، کافئین، و نوشابه های گازدار پرهیز کنید
اگر یک غذای خاص باعث ایجاد مشکل می شود قبل از حذف آن از رژیم غذایی تان با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید. شاید لازم باشد یک ویتامین یا مکمل حاوی مواد معدنی را جایگزین مواد مغذی کنید.
قدم های بعدی:
- با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید آیا لازم است به یک متخصص تغذیه و یا رژیم درمانی مراجعه کنید
- رهنمودهای تغذیه سالم را مطالعه کنید
- برای غذاهایی که در باره آنها مطالعه کرده اید و فکر می کنید از آنها لذت می برید یک لیست خرید تهیه کنید
- با خانواده یا هم خانه ای های خود در مورد تغییرات رژیم غذایی تان صحبت کنید
آیا در دوره عود بیماری باید غذاهای متفاوتی مصرف کنم؟
در دوره عود شاید بخواهید به روده خود استراحت بدهید و مصرف غذا را محدود کنید. در نتیجه ممکن است مواد مغذی مهمی را از دست بدهید بویژه پروتئین ها که در مقابله با فرایند التهاب به بدن کمک می کنند. علاوه بر این برخی داروها (عمدتاً استروئیدها) ممکن است با متابولیسم پروتئین تداخل کنند. هضم غذای له شده یا پوره شده برای شما آسانتر خواهد بود.
پس از پایان دوره عود بیماری، لازم است غذاهایی که کنار گذاشتید را با فاصله 5-3 روز یکبار مجدداً مصرف کنید.
آیا برای پختن غذا باید روش خاصی را در پیش بگیرم؟
به منظور کاهش فشار وارده بر دستگاه گوارش شما غذاها باید گرما دیده و قابل هضم آسان باشند. آب پز کردن، بخارپز کردن، آرام پز کردن، یا کبابی ملایم راه های مناسبی برای پختن غذا هستند. تا حد امکان باید از سرخ کردن پرهیز کنید.
یک رژیم غذایی سالم و متنوع چگونه است؟
اصول رژیم غذایی در IBD همانند سایر عموم مردم است. یعنی این رژیم باید شامل ترکیبی از غذاهای حاوی کربوهیدرات (سیب زمینی، پاستا، برنج، جو، ذرت)، غذاهای غنی از پروتئین (گوشت، ماهی، شیر، تخم مرغ، و پنیر)، و مقادیر کمی چربی (بویژه چربی حیوانی کمتر ) باشد. این غذاها به همراه میوه ها، سبزیجات و مایعات، ویتامین ها و عناصر شیمیایی لازم برای سلامتی را تامین می نمایند.
آبا باید از خوردن شیر پرهیز کنم؟
برخی افراد صرفنظر از اینکه IBD دارند یا نه نمی توانند لاکتوز، یا همان قند موجود در شیر و بسیاری از فراورده های شیر، را به درستی هضم کنند. علت این مسئله عدم تولید کافی یک آنزیم به نام لاکتاز است.
هضم ضعیف لاکتوز منجر به دل پیچه، درد شکم، ایجاد باد، اسهال، و نفخ معده می شود. اگر نمی دانید مشکل هضم لاکتوز دارید یا خیر برای روشن شدن مسئله درخواست انجام "آزمایش تحمل لاکتوز" کنید.
اگر به کولیت اولسراتیو یا کرون مبتلا هستید، می توانید محصولات لبنی را محدود کنید و ببینید آیا تغییری ایجاد می شود. اگر فکر می کنید تحمل لاکتوز را ندارید می توانید مقداری مکمل لاکتاز به غذای خود اضافه کنید تا در هضم آن به بدنتان کمک کند.
محصولات لبنی منبع خوبی برای مواد مغذی بویژه کلسیم و پروتئین می باشند بنابراین باید در صورت امکان مصرف این گروه از مواد غذایی را حفظ کنید.
آیا لازم است ویتامین های دیگری نیز مصرف کنم؟
افراد مبتلا به IBD بویژه بیماری کرون باید مکمل های حاوی ویتامین مصرف کنند زیرا بیماری آنها بر روده کوچک که مسئول جذب ویتامین از غذا است اثر می گذارد.
ویتامین B12 نیز در بخش تحتانی ایلئوم جذب می شود. اگر درگیر التهاب در بخش ایلئوم روده هستید باید ویتامین B12 را به صورت تزریقی دریافت نمایید زیرا بدن شما نمی تواند آنرا به اندازه کافی از غذا جذب نماید.
اگر رژیم غذایی شما کم فیبر باشد ممکن است ویتامین های خاصی از قبیل ویتامین C که در میوه ها موجود است را به اندازه کافی دریافت نکنید و لازم باشد مکمل مصرف کنید.
به طور کلی مصرف منظم مولتی ویتامین شاید برای اکثر افراد مبتلا به IBD مفید باشد
اگر از سوء هاضمه رنج می برید یا تحت عمل جراحی روده قرار گرفته اید، دریافت سایر ویتامین ها بویژه ویتامین D در کشورهای کم آفتاب، و همچنین کلسیم لازم خواهد بود. مصرف استروئید و خود بیماری کرون با ضعیف شدن استخوان و پوکی استخوان رابطه دارند بنابراین دریافت کافی کلسیم و ویتامین D بسیار اهمیت دارد.
به طور کلی افراد مبتلا به IBD از کمبود مواد معدنی رنج نمی برند. با این حال، در افراد مبتلا به بیماری شدید روده کوچک یا افرادی که قسمت قابل توجهی از روده آنها بوسیله جراحی برداشته شده است مصرف مکمل های حاوی کلسیم، فسفر، و منیزیم ضروری است. آهن درمانی برای درمان کم خونی مفید است. آهن خوراکی باعث سیاه شدن مدفوع می شود که برخی اوقات به خونریزی روده ای شباهت دارد.
چقدر مایعات باید بنوشم؟
از آنجاییکه افراد مبتلا به بیماری التهابی روده دچار اسهال هستند خطر کم آبی و نهایتاً بروز مشکلات کلیوی وجود دارد. در ابتدا کم آبی و کمبود نمک باعث احساس ضعف می شود. اگر مصرف مایعات شما در مقابل اسهالی که دارید کم است ممکن است عملکرد کلیه شما تحت تأثیر قرار گیرد. بیماران مبتلا به بیماری کرون بیشتر احتمال ابتلا به سنگ کلیه را دارند. به این دلایل، افراد مبتلا به IBD بویژه در هوای گرم که نمک و آب زیادی از طریق پوست دفع می شود باید مایعات فراوان مصرف کنند.
آیا مکملی وجود دارد که بتوانم مصرف کنم؟
در حال حاضر مطالعات تجربی متعددی برای بررسی سودمندی مکمل ها در بیماری التهابی روده انجام شده است. به مثالهایی از آن می توان اشاره کرد:
- روغن ماهی یا روغن بذرکتان در رژیم غذایی یا به صورت مکمل به مبارزه با التهاب در IBD کمک نموده است
- کربوهیدرات های مرکب (مثلاً اسپرزه) که در روده کوچک هضم نمی شوند می توانند موجب تحریک باکتری ها در روده بزرگ شوند تا اسیدهای چرب دارای زنجیره کوتاه تولید نمایند که به التیام مخاط (دیواره داخلی ) روده کمک می کند
- چنین تصور می شود که ال - گلوتامات دیواره داخلی روده کوچک را تغذیه کرده و در بهبود مراحل اولیه بیماری کرون مفید است
- پروبیوتیک ها (مثلاً ترکیبات حاوی لاکتوباسیلوس و ماست طبیعی). باکتری های "خوب" به ایجاد تعادل در باکتری های طبیعی روده کمک می کنند. ماست طبیعی برای بهبود روده بسیار مفید است
هنوز تحقیقات زیادی باید انجام شود تا چگونگی سودمندی اینگونه مکمل ها بر کولیت اولسراتیو و بیماری کرون مشخص گردد.
درمان با استفاده از برخی مواد معدنی خاص (سلنیوم، کلسیم)، ویتامین ها (اسید فولیک)، و داروها (مسالازین) به منظور پیشگیری از سرطان روده بزرگ هنوز در دست بررسی است و با انجام مطالعات جدید اطلاعات بیشتری بدست خواهد آمد.
ورزش
اگر به کولیت اولسراتیو یا کرون مبتلا هستید و و بیماری شما عود کرده است ممکن است حال ورزش کردن نداشته باشید اما نباید علائم خود را به بهانه ای برای ورزش نکردن تبدیل کنید.
فعالیت از نظر روانی و همینطور فیزیکی برای شما خوب است. پوکی استخوان یکی از درگیری های احتمالی IBD است. شواهد نشان می دهند ورزش کردن باعث ساخت استخوان شده و به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می کند. اگر توانایی ورزش کردن دارید ورزش بیش از حد صرفاً به خاطر IBD داشتن خطری برای شما ندارد. بعداً برای شما کاملاً مشخص می شود که چه تمرین هایی را می توانید و چه تمرین هایی را نمی توانید انجام دهید.
به یاد داشته باشید:
- برای بهره گرفتن از منافع ورزش لازم نیست تمرین های سخت انجام دهید
- فعالیت هایی که سختی کمتری دارند (که بسیاری از آنها را می توان در نزدیکی توالت انجام داد) شامل حرکات کششی و ریتم دار، پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری و گلف می باشند
- زمانی که حالتان خوب است انجام منظم فعالیت های سنگین برای شما اصلاً ایرادی ندارد - چندین ورزشکار برجسته وجود دارند که علیرغم ابتلا به IBD وضعیت آنها مانع رقابت در سطوح بالا نشده است